Eğitim ve öğretimin önce ahlak ve maneviyat temellerine bağlı olarak yapılmasını, ülkedeki her bir aileyi ilgilendiren bu alanda ülkedeki sistemin maalesef oturtulamadığı, eğitimcisinden, öğrencisine, taşımacısından, diğer personeline bir belirsizlikler yumağı olan, sıkıntıların çok olduğu bu önemli alanın önce ahlak ve maneviyat temeline oturtularak top yekün bir ciddi çalışmadan geçirilmesi gerektiğini belirten Sağlam sözlerine şöyle devam etti;
"Eğitimin en güzel şekli, eğiteceğimiz kimseye tavsiye edilen halleri bizzat yaşamak ve ona canlı ömek olmaktır. Böyle yapıldığı takdirde öğretilmek istenen şeyler tıpkı oturup kalkmak, yemek içmek gibi tabii bir hal olduğunu eğitilen ve öğretilen görür ve yapmadığı şeylerde kendisinde bir eksiklik bulunduğunu anlar.
EĞİTİM VE ÖĞRETİMİN GAYESİ NEDİR?
Gayeden önce; eğitim nedir, öğretim neye denir konusuna bir açıklık getirmemiz gerekir.
Eğitimin ilk karşılığı: "Terbiye"dir. Yani yetiştirme, şekil verme, güzelliklerle bezenme manasına bir terbiye. İnsandan beklenen hizmeti ortaya koyabilmesi için gereken maharet, beceri ve kabiliyeti kazandırma ve geliştirmeyle ilgili uygulamalı gayret, çaba, faaliyet ve özveridir. Manen ve moral açısından zenginleştirme, güzel alışkanlıklar kazandırma, edeb, hayâ, iffet ve ahlakla donatılmadır. Öğrendiklerini hayata geçirmeye yardım etmeyi kolaylaştırmaktır.
Eskiden talim denilen eğitime, ilim verme bilgili kılma ile açıklanabilir. Yani insanın kabiliyet, meziyet ve gayretlerini bilgi ve metot dahilinde ilmen geliştirme kişiyi; kendisine, ailesine, milletine ve bütün insanlığa faydalı hale getirme gayretidir.
Elbette ki bu Milli Eğitim olunca; milli ruh ve değerlerin ön plana çıktığı, milli ses
ve zevklerin yer aldığı ve milli dokuyu besleyici karakterdeki eğitim ortaya
çıkmalıdır.
Eğitim ve Öğretimin Gayesi
Bu tarif ve açıklamalardan sonra eğitim ve öğretimden ne elde edilmelidir, ne verilmelidir.
1- Bilgi Kazandırmak
Bütün insanlık dünyasmin ihtiyaçlarına cevap verecek, gelişmiş dünyayı takip edecek, çağın ve günün gereklerine ışık tutacak, tabulara, yasaklara yer vermeyen, gerçek bilgiyi ve gerçeğin bilgisini kazandırmaktır.
2- Metot Öğretmek
Bilgi, bir metot dahilinde verilmelidir. Bilginin usulüne uygun ve yerli yerinde kullanılması da öğretilmelidir. Metot/usul olmadan; vusûle/hedefe ulaşmak mümkün değildir. Malzemenin çokluğu, sağlamlığı ve gelişmişliği, metot olmadıkça hiç bir şey ifade etmez. Aşçı olmayanın elinde kaliteli gıda maddeleri sadece zayi olur gider.
3- Müspet Davranışlar Kazandırmak
Kazanılacak bilgiler ve öğretilecek metotlar; ortaya konulan davranışlarla test edilmiş olur. İslami anlayışta ilim; amel etmek içindir. Yani bilginin ana hedefinden beklenen sonucun davranışlara yansımasıdır.
4-Maharet Kazandırmak, Mevcudu Geliştirmek
İnsanoğlunun fıtratında bir takım cevherler mevcuttur. Bunlar herkeste aynı ölçüde değildir. Eğitim sayesinde mevcutlar tespit edilip, uygulamaya konur. Bazı maharetler de, keşif ve icat gibi hasletler sonradan da kazanılabilir.
5-Müşterek Çalışma Ve işbirliği Alışkanlığı Kazandırmak
"Bir elin nesi var, iki elin sesi var" vecizesi burada çok şey ifade eder. Akıl sahibi
varlıklar; fikir ve mesai birliğinin getireceği menfaat ve faydaları tahmin ederler. Eğitim ve öğretim önce gençte mevcut, birlikte çalışma duygusu ve hissini harekete geçirir. Sonra bunun karşılığını bekler. Daha sonra da işbirliğini çeşitli uygulamalarla alışkanlık haline getirir. Böylece ortaya güzel örnekler çıkar. Bu güzel örnekler ise gence heyecan ve moral verir. Böylece maksat hâsıl olur.
6- Kendini Biyolojik Ve Psikolojik Açıdan Tanımak
İnsan; bedenî ve ruhî açıdan genişçe ele alınır ve özgüven temin edilir. Özellikle; meziyetleri ve zaafları ile gündeme gelir. İhtiyaçlar ve bunların nasıl karşılanacağı değerlendirilir. Böylece genç insan; kendisinin ne dev, ne de pire olduğunu içine sindirir. Sadece ayaklarının yere basmasını kontrol eder. İnsanın zaaflarına rağmen cemiyette mühim bir yeri olduğuna biyolojik ve psikolojik tahlillerle ulaşınca da; kendine gururla değil bilgi ile güven duyar. Buna eskiden "I'timad-1 nefs" denilirdi. Şimdiler de ise; "Özgüven" deniliyor.
İsmi ne olursa olsun bu özellik; müspet/yapıcı bir özelliktir. Eğitim ve öğretimin üzerinde titizlikle durulması gereken temel altyapılardandır.
7- Hayatı, Çevreyi Tanımak, Sevdirmek Ve Kolaylaştırmak
Hayat denen yaşadığımız gerçeğin; inişiyle-yokuşuyla, güzellik ve sıkıntılarıyla birlikte "hayat" olduğu işlenmeli bilinmelidir. Tozpembe ve ütopik/hayalî bir hayat beklentisinin geçersizliği vurgulanmalıdır. Çevre; fiziki ve sosyolojik şartlarıyla tanıtılır. Coğrafi ve tarihi bakımdan değerlendirilir. Genç insan; hayat ve çevre gerçeği ile nazari/teorik ve ameli/pratik açıda tanıştırılır. Hayat ve çevre gerçeği; "kader" gerçeği ile irtibatlandırılır. İşte bu noktada; ilgi ve sevgi başlar.
İnsan fıtratında kolaylığa karşı meyil vardır. Eğitim ve öğretimden kazanılacak ilmin başta gelen hedefi; hayatın engellerinin aşılması ve kolaylıkların sağlanmasıdır. Hayatın engelleri nasıl aşılacak ve kolaylıklara nasıl ulaşılacak meselesi; sadece fenni ve teknik açıdan değil, ruhi ve manevi zaviyeden de ele alınmalıdır
8- Kendisi Ve Çevresiyle Barışık İnsan Yetiştirmek
Kendisi izah edilen eğitimi aldıktan sonra; yakın ve uzak çevresine ve bütün yaratılmışlara nasıl bir gözle bakıp, ne şekilde davranacağını da içine sindirdikten sonra; sevgi ve nefrette gerçeği yakalamış olacaktır. Bunun tabii sonucu olarak da;
kendisi ve çevresiyle barışık bir insan modeli ortaya çıkacaktır. 9- Sıhhatini Koruma Ve Sağlıklı Yaşama Alışkanlığı Kazandırmak
Sağlığın korunması; dinin ve aklın gereğidir. Ruh ve beden sağlığının muhafazası için lüzumlu tedbirler ve metotlar öğretilecek, işin mantığı işlenecek ve hayati önemi vurgulanacak, daha sonra da bunların ışığında kazanılacak pratiğin devami, takip edilmelidir.
Bunlara önce eğitimci inanacak, inandıktan sonra öğrenciye sözlü ve fiili olarak
vereceklerini bu esasların süzgecinden geçirerek verecektir. Bu kısa değerlendirme çerçevesine ilgi duyacaklara aşağıdaki ifade edilenlere zaman ayırarak, içinde bulunduğumuz durumu gözden geçirip bir değerlendirme
yapmaları dileği ile yeni Eğitim Öğretim yılının hayırlara vesile olmasını dilerim.
"Çocuk, anne baba elinde bir emanettir. Mum gibi her şekli alabilir. İyi tohum ekilirse din ve dünya saadetine kavuşur." (İmam-ı GAZALİ)
"İyilik eden karşılık beklediği an tefecidir." (Cemil Meriç)
“Aydınların aydınlatamadığı toplumları, soytarılar aydınlatır." (Cemil "Mezardakilerin pişman oldukları şeyler için dünyadakiler birbirlerini yiyorlar.”
Meriç)
(Mevlana)
İbn-i Haldun'a göre bir toplumun çöküş belirtileri: 1-Dayanışmanın yok olması,
2-Üretimin zayıflaması,
3-Tüketim çılgınlığı, 4-Vergilerin artması,
5-Liyakatin dikkate alınmaması, 6-Adaletsizliğin yaygınlaşması,
7-Umutların kırılması,
8-Göçün hızlanması,
9-İblisane bir gurur ve kibir, 10-Gösteriş, riyakârlık ve yalakalık.
"İnsanı bedenen ameliyat etmek için uyutmak, ruhen ameliyat etmek için ise uyandırmak gerekir." (Tolstoy)
İnsanların çoğu onu yapıyor diye yanlış, yanlış olmaktan çıkmaz." (Tolstoy) "Okumasını bilirsen her insanın bir kitap olduğunu göreceksin." (Channing) "Bir şeye sahip olmak değil, layık olmak önemlidir." (Erich Fromm)
Biri İbn-i Haldun'a sordu:
"Çocuklarımızı nasıl terbiye edelim?
İbn-i Haldun dedi ki:
"Çocuklarınızı terbiye etmeye çalışmayın. Zira zaten size benzeyeceklerdir. Kendinizi terbiye edin.
Her şeye rağmen sağlam toplum, sağlam temellerin atılması ile ayakta durabilir, bu hususta gayret göstererek yapılacak çalışmaların ciddiyeti içerisinde, yeni eğitim ve öğretim yılının hayırlara vesile olmasını temenni eder, başarılar dileriz."
